Insanlar mesleklerini icra ederken bedenlerinin farkli özelliklerini kullanirlar. Mesleklerinin icrasinda seslerini kullanan meslek çalisanlari için (ses sanatçisi, spiker, tiyatro oyuncusu, ögretmen, hatip, santral memuru, avukat vb.) "Profesyonel Ses Kullanicisi" tanimlanmasi yapilmaktadir. Meslegini icra ederken seslerini kullanmayan kisilerdeki ses bozukluklari, mesleklerini yürütmelerine engel degilken, profesyonel ses kullanicilarinin seslerindeki bozulma mesleklerini sürdürememelerine yol açar. Profesyonel ses kullanicilarinin ses bozukluklarinin en sik karsilasilan sebepleri, ses tellerinde nodüller, akut ve kronik larenjit, üst solunum yolu hastaliklari, polipler, hormonal bozukluklar, ses tellerini etkileyen cerrahi girisimler, kötü aliskanliklar, gelisigüzel ilaç kullanimi stres, yanlis konusma aliskanligi vb.dir.

Ses kisikligini önlemek için neler yapilmalidir?

-Sigara içiyorsaniz birakin-Kafein (kahve, kolali mesrubatlar) ve alkol kullanimindan kaçinin-Sigara dumani bulunan ortamlardan kaçinin-Bol su için-Evinizin havasini nemlendirin-Gidaniza dikkat edin - Baharatli gidalardan kaçinin-Sesinizi uzun süreyle ve yüksek siddette kullanmayin-Sesiniz kisildiginda sesinizi dinlendirin

Sesi etkileyen zararli etkenler, sigara, kafein, ilaçlar (aspirin, burun spreyleri, gargaralar, yüksek dozda alerji ilaçlari (antihistaminikler), nonsteroid antienflamatuar agri kesiciler, kokain vb.), klima, toz, gürültülü ortam, yanlis konusma aliskanligi, menapoz, adet dönemi, stres vb.dir. Nasil, üretim yapan bir fabrikada, makine ve ekipmanin düzenli bakimi yapiliyorsa, sesi ile mesleklerini sürdüren kisiler de ses tellerini korumayi bilmeli ve düzenli kontrollerini yaptirmalidirlar. Çünkü ses tellerine zarar veren maddelerin yani sira, sesin çikmasini saglayan organlardaki problemler de ses bozukluklarina neden olabilir. Bogaza bir akinti, burunda egrilik, saman nezlesi vb. gibi hastaliklar, sesi dogrudan etkiler. Bu nedenle profesyonel ses kullanicilari belirli periyotlarla KBB uzmanina muayene olmali, zarar veren hastaliklarin önlenmesi saglanmalidir.

Profesyonel ses kullanicilari seslerini korumak için alacaklari önlemlerle, kendilerine bir hekimden daha çok yardimci olacaklardir. Bu nedenle, seslerini kullanan mesleklerin egitim programlarinda "sesin dogru kullanimi" ve "sese zararli etkenler" gibi konularin bulunmasi gerekir. Profesyonel ses kullanicilari, ses bozuklugu basladiginda, hekime basvurmadan önce, ses istirahati, bol sivi kullanimi ve sese zararli etkenlerden uzaklasarak sesteki bozulmayi büyük ölçüde önleyebilir. Ses kisikliklari on bes günü geçerse mutlaka bir hekime basvurulmalidir.

Ses Için Hijyenik Kurallar

Bogazinizi Kazir Tarzda Temizlemeyin, Öksürmeyin ve Bagirmayin

Genelde giciklanmayi önlemek ya da mevcut salgilari temizlemek için bogazimizi temizleme ve öksürme ihtiyaci hissederiz. Ancak, bu hareket ses tellerinin çok siddetli sekilde birbirlerine çarpmalarina ve tahrisine neden olur. Tahris sonucu ses telleri üzerindeki dokulardan salgi olusumu daha da artar. Bogaz temizleme ihtiyaci hissedildiginde tercih edilecek en iyi yöntem hizla burnunuzu çekip yutkunmaktir. Bu hareket ses telleri üzerinde biriken ve ses kalitenizi olumsuz etkileyen salgilarin uzaklasmasini saglar.

Bogazinizi temizleme hareketinden vazgeçemiyorsaniz ve bu bir aliskanlik haline gelmisse bunu en sessiz sekilde yapin. Böylece ses tellerine vereceginiz zarari en aza indirgemis olursunuz. Bogazdaki rahatsizlik hissini gidermek için esnemek, bir miktar su içmek de yararli olabilir. Sürekli ve siddetli öksürük ses tellerinin tahrisine ve sismesine neden olur. Genellikle bu tarz öksürük soguk alginligi, alerji veya sigara içmeye baglidir. Bu tür durumlarda sorunun çözülmesi için altta yatan asil nedenin tedavi edilmesi ya da ortadan kaldirilmasi gerekir.

Konusurken Sizin Için Dogal Olan Ses Perdesini Kullanin

Birçok kisi en alt perdeden konusarak sesini kalinlastirir ve sesine otoriter bir hava vermeye çalisir. Bazi insanlar da normalden daha yüksek perdeden konusurlar. Oysa, insanlarin belli bir ses perde araligi vardir ve normalde konusmalarinin %70'ini bu ses araliginda yaparlar. Belli bir egitim almadan bu araligin sinirlari disina çikmak sesi olumsuz etkiler. Bu nedenle, normalde kullandiginiz ses perde araliginin disina çikmamaya çalisin; yani ne çok kalin, ne de çok ince sesle konusmaya çalismayin.Fisildamak da ses telleri için zararli olabilen bir konusma seklidir. Sesinizi korumak amaciyla fisildayarak da konusmayin; sesinizin yüksekligi, hemen karsinizda biri oturuyormusçasina olmalidir. Birakin karsinizdaki kisi sizi duymak için gayret göstersin. Gün içinde belli araliklarla sesinizi dinlendirmeye de özen gösterin.

Sesinizi Kullanirken Nefesinizi Ayarlamayi Ögrenin.

Yeterli solunum destegi saglamadan konusmak, boyundaki ve ses tellerini kontrol eden kaslara ilave yük getirir ve sesin etkinligini azaltir. Konusma sirasinda bir nefeste gerektiginden fazla kelime söylemeye çalismak zararlidir. Konusma sirasinda cümleleri bölmeye, önemli kelimelerden önce duraklamaya, yazili metinleri okurken virgüllerde yeni bir nefes almaya özen gösterin. Bu islemleri çok sik tekrarlayarak alisin ve konusmanin anlamini ve akisini bozmayacak sekilde nefesinizi kullanmayi ögrenin. Unutmayin ki, güzel ve dogal bir ses için ses tellerinin titresmesi yaninda güçlü ve dogru bir solunum destegi gerekir.

Uzun Süreli Konusmayin

Is geregi olsun ya da olmasin, sürekli konusan kisilerde ses yorgunlugu gelisir. Bu kisiler genellikle sikayetlerini ses kisikligi tarzinda ifade ederler. Bu durumu önlemek için kisa süreli ses istirahati yararli olur.

Gürültülü Ortamlarda Konusmayin

Diskotekler, spor salonlari, tren istasyonlari, otomobil ve otobüsler, uçaklar, tiyatrolar, toplanti salonlari ve amfiler sesin zorlanmasina neden olacak sekilde sesin asiri kullanilmasina gerek duyulan ortamlardir. Bu gürültülü ortamlarda konusmak ses yorgunlugu, bogazda agri ve ses kisikligina neden olur. Böyle ortamlarda nispeten yüksek perdeden, yani daha ince bir ses tonuyla konusulmali ve nefes aralarinda daha az sayida kelime kullanilmalidir.

Sigara Içmeyin Ve Asiri Alkol Kullanmayin

Sigaranin bogaz, girtlak ve akciger dokulari üzerine olan olumsuz etkileri herkesçe bilinmektedir. Ilk etapta bu dokularda sisme ve iltihap gelisimi olusur. Sigaraya devam edildikçe bu olumsuz degisiklikler kanser olusumuna kadar devam edebilir.

Günde bir kadeh alkolün ses üzerine etkisi çok fazla degildir. Ancak günlük asiri kullanimi sonucu ses telleri üzerindeki ince kan damarlari genisler ve ses kisikligi ile beraber düsük perdeli kalin bir ses olusur.

Bol Sivi Alin Ve Bulundugunuz Mekanlari Nemlendirin

Saglikli bir ses için vücudun ve ses tellerinin bol siviya ihtiyaci vardir; bunun için bol su içmek ses için yararlidir. Solunum yollari için ideal nem orani %35-50 arasindadir; özellikle ses sorunu olan kisilerin bulunduklari mekanlarda havayi nemlendirmeleri gerekir. Bunun için buhar cihazlarindan veya kaynatilmis sudan yararlanilabilir. Asiri kuruluk ses tellerinde tahrise ve sismeye neden olur. Alerji ilaçlari (antihistaminikler), grip ilaçlari ve idrar söktürücüler gibi bazi ilaçlar ses telleri üzerindeki salgilari azaltarak sesi olumsuz etkilerler.

Toplum Önünde Konusurken Önlem Alin

Bir topluluk önünde konusma yaparken mümkünse mikrofon kullanin. Gerekirse amplifikatör kullanarak ses perdenizi ve siddetini yükseltmek zorunda kalmayin. Sesinizi kullanmadan önce isindirin. Vücudunuzun genel direncini bozmamak için fazla yorulmayin ve stresinizi giderin.

Bu yazi, Ankara Üniversitesi Tip Fakültesi, Kulak-Burun-Bogaz Hastaliklari Anabilim Dali sayfasindan alinmistir.
Kaynak